Gebruiken VVD en PvdA de politieke ruimte voor ontmanteling artikel 23?
26 september 2012
Een regeerakkoord op hoofdlijnen van de VVD en PvdA kan voor onderwijsland nog een grote verrassing brengen. VVD en PvdA kunnen eensgezind een een fundamenteel thema aanpakken, dat tot nu toe opvallend bleef liggen. Het betreft artikel 23 van de Grondwet, de constitutionele garantie van de vrijheid van onderwijs. Beide partijen in die nieuwe coalitie zijn ten diepste voor een wijziging van artikel 23 van de Grondwet.
Het nieuwe kabinet heeft een reeks aanknopingspunten om tot wijziging te komen, nog los van het cementeren daardoor van de liberaal-sociaaldemocratische samenwerking en agenda. De Onderwijsraad heeft een diepgravend advies geschreven over de werking van het Grondwetsartikel. De discussies over de geringe greep van OCW op de raden van toezicht en besturen van PO, VO, MBO, HBO en WO zijn feitelijk stukgelopen hun grondwettelijke autonomie.
Fundamenteler is het feit, dat de seculiere partijen de grondwettelijke bescherming van de onderwijsvrijheid steeds hebben ervaren als een beschutting voor de sociale en culturele machtsstructuren van de zuilen en dan vooral van de confessionele zuilen. Die instituties zijn in belangrijke mate ingekapseld en meegebogen met de nieuwe, professioneel gerichte organisaties van na de verzuiling, maar hun greep op het bestel is nog zeker aanwezig. Zo zijn alle hogescholen tegenwoordig bijzondere instellingen, die de autonomie in hun bestuurlijke vrijheden op grond van artikel 23 kunnen handhaven.
Vrijzinnig
Daarnaast zijn er nog enkele andere motieven om de bijl aan de wortel van het Grondwetsartikel te leggen. Vrijzinnige politici ergeren zich al decennia aan de autonomie van bijzondere scholen bij de toelating van leerlingen, bij de benoeming en het ontslag van personeel en bij de inrichting van het onderwijs.
Rutte en Samsom kunnen zich in de sociaal-liberale vleugels van hun beider partijen dan ook onsterfelijk maken als zij hier de nieuwe seculiere macht en de teloorgang van de verzuilde wereld in ons land ook symbolisch etaleren.
De laatste liberale premier van de twintigste eeuw, Cort van der Linden, schreef geschiedenis met 'de Pacificatie'. Hij beëindigde in de Eerste Wereldoorlog de verlammende strijd om de onderwijsvrijheid en het algemeen mannenkiesrecht door beide uit te ruilen tegen elkaar. De eerste liberale premier sindsdien, in het begin van de 21e eeuw, zou geschiedenis schrijven door deze pacificatie op te zeggen.
Bron: dit artikel is een verkorte weergave van een artikel op ScienceGuide.nl onder de titel Vaarwel Artikel 23?