Alleen ruimte voor seculier onderwijs

G. Dales (VVD) - afkomstig uit: Reformatorisch Dagblad (2005-03-05)

Artikel 1 van de Grondwet moet prioriteit krijgen boven artikel 23, meent Dales. De Grondwet moet !naar eens heel duidelijk gaan uitspreken dat het onderwijs alleen vrij kan worden gelaten "mits het vrij is van discriminatie op levensbeschouwelijke gronden (conform artikel 1 van de Grondwet) en voorts gebaseerd op aanvaarding van de bestaande Nederlandse rechtsorde." En dan hoort daar nog bij dat de regering erop toeziet "dat aan deze voorwaarden is voldaan."

Geert DalesDus geen afschaffing van artikel 23, zoals sommige VVD'ers willen? "Nee", zegt Dales, "ik heb juist veel moeite met partijgenoten die kort door de bocht zeggen: Weg met dat bijzonder onderwijs. Dat lijkt mij onverantwoord. Onnodig ook. Waarom zou je het kind met het badwater weggooien? Er zitten zeker goede kanten aan het bijzonder onderwijs. Die moet je niet overboord willen gooien."

Welke goede kanten Dales dan ziet? "De kwaliteit van het bijzonder onderwijs is doorgaans hoog", reageert de Leeuwarder burgemeester. "Wat mij ook erg aanspreekt, is de grote betrokkenheid bij mensen die zulke scholen oprichten. Ik kan daarover meepraten, want ik ben zelf in het bijzonder onderwijs grootgebracht. Ik zat op een School met den Bijbel, ik heb er psalmen gezongen."

Toch vindt u het nodig de vrijheid van deze scholen in te perken.
"Het leek ons als commissie goed om nog eens heel duidelijk vast te leggen, ook in de Grondwet, dat het onderwijs vrij moet zijn van discriminatie op. levensbeschouwelijke grondslag. Dat is het op dit moment hier en daar niet. Er worden soms dingen onderwezen waarvan wij zeggen: Dat moeten we in Nederland niet hebben, dat vinden wij onbestaanbaar."

Kunt u twee concrete voorbeelden noemen?
"Ik sprak deze week iemand die vond dat het mogelijk moet zijn om op scholen met een reformatorische grondslag te betogen dat Nederland een theocratie moet worden. Dat kan naar mijn mening dus niet. Zoiets verhoudt zich heel slecht met de Grondwet en met de beginselen van de Nederlandse rechtsorde. Je kunt wel vertellen dat er mensen zijn die er zo over denken -dat moet zelfs- maar vervolgens moet je uitleggen dat het in de Nederlandse rechtsorde niet past en dat wij uitgaan van de scheiding tussen kerk en staat."

Zó kort door de bocht zal het op die scholen toch niet gezegd worden?
"Ik ken geen scholen waar het zo gebeurt, dus die vraag had ik er ook al wel bij. Maar het tweede voorbeeld betreft zeker een reëel probleem. Dat is hoe er soms tegen homoseksualiteit wordt aangekeken. Kijk, ik vind het goed wanneer wordt verteld dat er mensen zijn die dat een zonde vinden, dat er zelfs moslims zijn die vinden dat homoseksuelen met het hoofd naar beneden van de hoogste toren moeten worden gegooid. Maar dan moet je er wel meteen bij zeggen dat dit niet past in onze samenleving, dat we zoiets hier dus niet doen."

Mag een docent op een reformatorische school zeggen: Een meerderheid en zelfs de wet kijkt er anders tegenaan, maar wij, in onze kring, beschouwen homoseksualiteit op bijbelse grond als zonde?
Dales, zelf homoseksueel: Dan gebeurt precies wat ik goed vind. Prima dat je vertelt hoe er gedacht wordt. Het zou heel raar zijn als we dat al niet meer mochten doen. Dit gaat over feiten. Kinderen moeten daarvan op de hoogte zijn. Maar meteen zeg ik: Dan moet óók duidelijk worden gemaakt dat in de Nederlandse samenleving de zaken anders gaan. Dat homoseksualiteit hier een normaal en geaccepteerd verschijnsel is."

Maar die leraar zegt. Wij zien het als zonde, met de nadruk op wij.
"Ja, wij... onze geloofsgemeenschap ziet het zo. Net zoals hij kan zeggen dat er in de islam velen zijn die het zo zien. Ook dat is een fact of life. Maar leg dan wel uit hoe het er in de samenleving verder aan toegaat. Als je het houdt bij dat verhaal over mondigheid, ben je als school slecht bezig."

Als nu een leerling tegen zo'n leraar zegt dat hij homofiel is, en die reageert: "Probeer je te onthouden, want in Gods ogen is de homoseksuele praxis zonde"?
"Nee, dán gaat hij over de schreef. Kijk, het luistert heel nauw. Het denken, het vertellen hoe de feiten liggen, is één. Vervolgens gaat het om het handelen. En bij leerkrachten begint dat al snel. Een leerkracht is iets anders dan een gewone burger die ergens aan de borreltafel wat vertelt. Hij heeft invloed. Tegen die homoseksuele jongen moet hij zeggen: Ga hier gewoon mee verder, want in de Nederlandse samenleving is dit geen probleem." Dán handelt hij naar de uitgangspunten van onze rechtsorde."

Geldt dat ook voor predikanten op de preekstoel?
"Ook voor een predikant geldt: Hij mag het allemaal wel zeggen, als hij maar tegelijk de Nederlandse rechtsorde omarmt en aanvaardt dat sommige dingen volgens die rechtsorde gewoon niet kunnen. Mensen met gezag, naar wie geluisterd wordt en wier mening telt, moeten zich heel goed realiseren welke invloed zij uitoefenen. Voor een predikant geldt dat evenzeer als voor een leerkracht."

Dus mag een predikant niet oproepen om niet mee te doen aan de zondige homoseksuele praxis? Dan perkt u de vrijheid van godsdienst behoorlijk in.
"Ja, hier, aarzel ik toch een beetje. Ik vind dat je in de vrijheid van godsdienst heel ver moet kunnen gaan. Die predikant is bezig in een kerk en hij staat voor een gemeenschap die bezig is haar geloof te belijden. Daarvan kun je nog zeggen: die mensen gaan vrijwillig naar de kerk, als ze geen zin hebben, komen ze d'r niet."

De leerplicht maakt het verschil?
"Op school speelt inderdaad de leerplicht een rol. En die onderwijzer is bezig met het gereedmaken van mensen voor de samenleving. In het Liberaal Manifest zeggen we dat we die vorming tot staatsburger een heel belangrijke taak van het onderwijs vinden. Dat maakt het dus net even anders dan wat een predikant doet. In die zin zou ik predikanten en imams een wat grotere armslag willen geven. Maar ook daar. geldt: niet alles kan."

Als nu die homofiele jongen bij u komt klagen over zijn reformatorische docent, omdat die hem herhaaldelijk heeft aangeraden zich te onthouden?
"Dan zeg ik: Die leerkracht ongeschikt voor z'n,vak. Artikel 23 van de Grondwet schrijft dan voor dat hij dan weg moet. Artikel 23 zegt immers ook iets over de bekwaamheid van leraren."

Maar nu, gaat de school pal achter z'n leraar staan, bij herhaling zelfs.
"Dan is er wat mij betreft reden voor het sluiten'van zo'n school."

Volstrekt seculier
Volgens het Liberaal Manifest is de overdracht van kennis op scholen "niet katholiek, protestant, islamitisch of atheïstisch, maar seculier." Daarbij hebben de schrijvers het niet over de school zelf, maakt Dales duidelijk, maar over de inhoud van het onderwijs. "Het onderwijs in geschiedenis, biologie of wiskunde is toch volstrekt seculier? U gaat toch niet zeggen dat er zoiets is als gereformeerde wiskunde?"

Maar een biologiedocent zal toch stelling moeten, nemen in het grote vraagstuk schèpping versus evolutietheorie?
"Ik had al het vermoeden dat u daarmee zou komen", lacht Dales. "Maar ik blijf van mening dat het onderwijs zelf een neutrale zaak- is, een seculiere goed dat gebaseerd is op een objectieve waarneming van zaken. Dat is dus wat anders dan wanneer je het hebt over maatschappijleer..."

Wat moet die christelijke biologiedocent nou vertellen?
"Ach, ik zou me als ik leraar was baseren op hoe het werkelijk in elkaar zit. ja, evolutie dus. Natuurlijk moet je ook hier vertellen dat er mensen zijn die er anders over denken, maar dan zit je in de les maatschappijleer, niet bij biologie. Ik vind het trouwens redelijk makkelij,k om hierover te praten, hoor. Ik heb zelf op zulke scholen gezeten."