SP over Artikel 23
SP - Jasper van Dijk
Artikel 23 van de grondwet werd in 1917 vastgesteld als uitkomst van de schoolstrijd. Katholieken en protestanten wilden bekostiging voor hun scholen, socialisten en liberalen wilden alleen openbare scholen bekostigen. In 1917 werd besloten tot een uitruil: de confessionelen kregen subsidie voor hun scholen, de niet-confessionelen kregen algemeen kiesrecht. Dit staat bekend als de pacificatie.
Anno 2010 is de verzuiling grotendeels opgeheven. Tweederde van de scholen is in naam nog wel bijzonder, maar 95% daarvan neemt allerlei leerlingen op (om leegloop te voorkomen). Toch zitten er nog wel meer allochtone leerlingen op openbare scholen. 50% van de allochtone leerlingen gaat naar openbare scholen, 50% gaat naar bijzondere scholen. Bijzondere scholen nemen dus relatief minder allochtone leerlingen op.
5% van de scholen is orthodox en hanteert strenge regels rond de toelating. Op reformatorische scholen mogen meisjes geen broek dragen en het personeel moet in een verklaring de homoseksuele leefwijze afwijzen. Op sommige islamitische scholen zitten jongens en meisjes vanaf groep 6 gescheiden, is een hoofddoek voor meisjes verplicht en schudden mannen en vrouwen geen handen met elkaar. 'Andersoortige' leerlingen zijn niet welkom op deze scholen.
95% van de bijzondere scholen is “verwaterd”. De religieuze grondslag wordt veel minder benadrukt op school. Alle leerlingen zijn over het algemeen welkom. Toch komt het hier en daar voor dat een bijzondere school zijn grondslag inzet om allochtone leerlingen te weren. Ook zijn bijzondere scholen vrij om zich te onttrekken aan gemeentelijke afspraken rond gemengde scholen. Daardoor zijn talloze pogingen om scholen te mengen mislukt. Bijzondere scholen houden zich niet aan convenanten of doen überhaupt niet mee aan afspraken om beleid te maken.
De SP wil graag gemengde scholen, voor zover dat mogelijk is. Vooral in gemengde wijken zijn niet-vrijblijvende afspraken belangrijk: daar moeten scholen een afspiegeling van de buurt worden. Invoering van een acceptatieplicht en dubbele wachtlijsten zijn hiervoor belangrijke middelen. In steden met zwarte en witte wijken moeten vooral de wijken gemengd worden.
Kortom, de SP wil artikel 23 niet afschaffen als het gaat om de vrijheid om scholen te stichten. Die kan blijven bestaan. We willen wel dat scholen algemeen toegankelijk worden en meedoen aan afspraken om gemengd te worden. Als orthodoxe scholen dat niet willen, kan de bekostiging worden stopgezet. In de praktijk zal dit leiden tot een verruiming van de schoolkeuze: alle scholen worden toegankelijk en in plaats van zwarte en witte scholen, komen er gemengde scholen. Je kan deze voorstellen zien als een modernisering van artikel 23.
In 2010 heeft de SP samen met PvdA, GroenLinks en D66 het wetsvoorstel voor een acceptatieplicht ingediend. Behandeling in de Kamer gaat nog plaatsvinden. Aangezien de VVD positief tegenover het voorstel staat, is de kans groot dat de wet wordt aangenomen.